زبان در عصر الگوریتم ها رسانه های اجتماعی تحول زبانی را شتاب می بخشند
سایت شیک: رشد شبکه های اجتماعی طی دو دهه گذشته نه فقط الگوهای ارتباطی بشر را دگرگون ساخته، بلکه بر بستر زبان و تحول آن نیز تأثیرات عمیق بر جای گذاشته است.
به گزارش سایت شیک به نقل از مهر؛ این تغییرات محدود به شیوه انتقال پیام یا سرعت ارتباط نیست، بلکه ساختارهای بنیادین زبان، از سطح واژگانی و معنایی تا کاربردشناسی و سبک بیان را تحت تاثیر قرار داده است. زبان بعنوان یک نظام زنده همواره در معرض تغییر بوده است، اما ظهور پلت فرم هایی مانند ایکس، تیک تاک، ردیت و اینستاگرام، فرآیند تکامل زبانی را شتابی بی سابقه بخشیده و از خلال تعاملات گسترده کاربران، الگوهای نوین تولید، بازتولید و مصرف زبان پدید آورده است. پرسش محوری این است که آیا این دگرگونی ها نشانگر نوعی «افول زبانی» و فروکاست سطحی ارتباط هستند یا بالعکس، قسمتی از فرآیند طبیعی و تاریخی تحول زبان به شمار می روند که حالا در مقیاسی جهانی و با سرعتی بی سابقه رخ می دهد؟ در این نوشتار کوتاه تلاش می شود با اتکا به دیدگاه های زبان شناسان، مطالعات رسانه ای و مستندات علمی، ابعاد این تأثیرات بررسی و ارزیابی شود.
الگوریتم و تکامل زبانی
یکی از نتایج کلیدی در پژوهش های اخیر، تاثیر مستقیم الگوریتم های پلت فرم های اجتماعی بر ایجاد اصطلاحات و واژگان جدید است. آدام الکسیچ، زبان شناس و نویسنده کتاب «الگوسپیک: چطور شبکه های اجتماعی آینده ی زبان را متحول می کنند»، نشان میدهد که اصطلاحات جدید نه حاصل انحطاط زبانی بلکه نتیجه سرعت بخشیدن به همان الگوهای دیرینه تحول زبان هستند. الگوریتم ها به واسطهٔ نظام سفارش گر و اولویت بندی محتوا، اصطلاحاتی را که شانس بیشتری برای دیده شدن دارند تقویت کرده و با بوجودآوردن چرخهٔ بازنشر، آنها را بصورت مکرر در معرض مخاطبان قرار می دهند. به این ترتیب، واژه هایی که در آغاز در جوامع خاص اینترنتی ظهور می کنند، در مدت زمانی کوتاه به جریان اصلی راه یافته و حتی وارد ادبیات روزمره کاربران در خارج از فضای مجازی می شوند. این فرآیند به معنای ایجاد نوعی «تسریع زبانی» است؛ چونکه الگوریتم ها عملا سرعت انتقال واژگان نو را چندین برابر کرده، دامنهٔ اجتماعی آنها را گسترده تر ساخته و امکان ایجاد یک پویایی نوین در چرخه حیات زبانی را فراهم می کنند. افزون بر این، الگوریتم ها با افزایش رقابت میان انواع محتوا باعث می شوند تنها اصطلاحاتی که بیشترین ظرفیت سرگرم کنندگی، شوخ طبعی یا کارکرد هویتی دارند باقی بمانند و از رهگذر این غربالگری دیجیتال، زبان وارد مرحله ای تازه از تکامل می شود.
نقش کارکرد اجتماعی اصطلاحات
پدیده هایی همچون ظهور میم های اینترنتی مشهور «brain rot» به ظاهر فاقد معنا یا حتی نماد افول فرهنگی تلقی می شوند، اما حقیقت آن است که اینگونه اصطلاحات اغلب کارکردهای اجتماعی مهمی دارند. این واژگان امکان تمایزگذاری میان گروههای درون اجتماعی و برون اجتماعی را فراهم می آورند و نوعی حس تعلق گروهی ایجاد می کنند. در خیلی از موارد، استفاده این اصطلاحات به منزلهٔ نشانه ای برای شناسایی اعضای یک جامعهٔ مجازی یا نسل خاص عمل می کند و نوعی رمز مشترک زبانی می سازد که بیرون از آن جامعه کمتر قابل فهم است. همان گونه که نظریه های کلاسیک زبان شناسی اجتماعی تاکید کرده اند، زبان همیشه ابزاری برای هویت بخشی و انسجام گروهی بوده است. از این منظر، حتی اصطلاحات زودگذر اینترنتی هم در خدمت همان کارکرد دیرینه زبان قرار می گیرند و با بوجودآوردن مرزهای نمادین میان «خودی» و «دیگری»، سازوکار بازتولید هویت جمعی را در فضای دیجیتال تقویت می کنند.
فروپاشی بافتار و نتایج فرهنگی
یکی از مفاهیم مهم در تحلیل تحولات زبانی در شبکه های اجتماعی، «فروپاشی بافتار» یا «Context Collapse» است. در این شرایط، واژگانی که ریشه در بافت های خاص فرهنگی یا قومی دارند، بوسیله الگوریتم ها و سازوکارهای توزیع خودکار محتوا به مخاطبانی گسترده و ناهمگون هدایت می شوند. درنتیجه، معنای اولیه این اصطلاحات که در یک بستر فرهنگی خاص تثبیت شده بود، بتدریج کمرنگ گشته و در بافت های متفاوت و حتی متناقض بازتفسیر می شود. بعنوان نمونه، خیلی از اصطلاحات برآمده از فرهنگ های کوچک نظیر سیاه پوستان در ایالات متحده، با گسترش در تیک تاک یا اینستاگرام از زمینه اولیه جدا شده و کاربرد عمومی می یابند. این فرآیند هرچند به گسترش زبانی و افزایش تنوع واژگانی یاری می رساند، اما همزمان خطر «کمرنگ سازی فرهنگی» و از میان رفتن بار هویتی و تاریخی این واژگان را در بر دارد. در سطح کلان تر، فروپاشی زمینه می تواند منجر به باز تعریف نابرابر مالکیت فرهنگی و زبانی شود و پرسش های تازه ای در رابطه با عدالت زبانی و صیانت از سرمایه های نمادین جوامع به میان آورد.
سرعت چرخه واژگان و نتایج ارتباطی
یکی دیگر از خصوصیت های عصر شبکه های اجتماعی، شتاب بی سابقه چرخه عمر واژگان است. در صورتیکه اصطلاحات زبانی در گذشته برای مدتی نسبتاً طولانی میان مردم در گردش بودند، امروزه عبارات خاص زاده شده در بستر دیجیتال، ظرف چند هفته اوج گرفته و سپس محو می شوند. به عقیده کارشناسان، این سرعت در زایش و زوال واژگان مبین آن است که زبان در محیط های دیجیتال بیشتر از هر زمان دیگری تابع منطق «مد و ترند» عمل می کند. از نظر مطالعات رسانه ای، این وضعیت بازتاب گذار از «ارتباط زمان محور» به «ارتباط مکان محور» در قالب نظری هارولد اینیس است. در ارتباط زمان محور، پایداری و ماندگاری پیام اهمیت دارد، حال آن که در ارتباط مکان محور، گسترهٔ دسترسی و سرعت انتشار در اولویت است. در همین جهت، چنین تغییری باعث می شود که باآنکه زبان درحال غنا یافتن و تولید واژگان متنوع است، اما تداوم سنت های گفتاری طولانی مدت با چالش مواجه شود. افزون بر این، چرخه سریع واژگان می تواند پیامدهایی برای حافظه فرهنگی و بازتولید نسل به نسل مفاهیم داشته باشد؛ چونکه اصطلاحات به سرعت فراموش می شوند و فرصت تثبیت در ساختار زبان معیار یا ادبی را نمی یابند.
مقاومت فرهنگی و خلاقیت زبانی
با وجود سلطه الگوریتم ها، زبان همواره بستر مقاومت فرهنگی هم بوده است. از همین روی، کاربران در رویارویی با محدودیت ها و سازوکارهای سانسور، اصطلاحات تازه ای می سازند که در ادبیات پژوهشی از آن با عنوان «الگوسپیک» (Algospeak) یاد می شود. این پدیده نشان میدهد که زبان می تواند به ابزار دور زدن محدودیت های فنی و سیاسی تبدیل گردد و کاربران با ابداع واژگان تازه یا تغییر معانی موجود، مرزهای سانسور را جابه جا کنند. به عقیده برخی متخصصان حوزه زبان شناسی، چنین مواردی تنها تغییر واژه ای ساده نیستند، بلکه مبین نوعی مقاومت اجتماعی در مقابل سلطه ساختارهای نظارتی و مبتنی بر کنترل است. اینگونه تحولات نشان میدهد که زبان نه فقط ابزاری برای سازگاری با فشارهای ساختاری است، بلکه ظرفیت مقاومت، بازآفرینی و ایجاد فضاهای تازه برای بیان هویت و تجربه جمعی را هم داراست.
جمع بندی
سرانجام، گویی تحولات زبانی در شبکه های اجتماعی، نه نشانه فروپاشی زبان بلکه مبین تداوم روند طبیعی تحول آن در بستری نوین هستند. الگوریتم ها با شتاب بخشی به فرآیند تکامل، امکان ظهور و زوال سریع واژگان را فراهم آورده اند و از این رهگذر نوعی پویایی بی وقفه در حیات زبانی ایجاد نموده اند. این تحولات از یک سو فرصت های تازه ای برای خلاقیت زبانی، ایجاد سبک های بیانی نو و انسجام اجتماعی بهمراه داشته و از طرف دیگر خطر فروپاشی زمینه های فرهنگی، گسست حافظه تاریخی و فراموشی سنت های گفتاری پایدار را تشدید کرده است. بر همین اساس، تحلیل این پدیده نیازمند نگاهی دوسویه و متوازن است که از یک طرف پذیرش زبان به مثابه موجودی پویا، خلاق و منعطف و از طرف دیگر آگاهی انتقادی و هوشیارانه نسبت به نتایج فرهنگی، اجتماعی و هویتی آنرا در بر می گیرد. تنها از رهگذر چنین نگاهی می توان میان نوآوری های زبانی و صیانت از میراث فرهنگی توازن برقرار کرد.
به اجمال، در بسیاری از موارد، استفاده این اصطلاحات به منزلهٔ نشانه ای برای شناسایی اعضاء یک جامعهٔ مجازی یا نسل خاص عمل می کند و نوعی رمز مشترک زبانی می سازد که بیرون از آن جامعه کمتر قابل فهم است. به اعتقاد کارشناسان، این سرعت در زایش و زوال واژگان مبین آنست که زبان در محیط های دیجیتال بیش از هر زمان دیگری تابع منطق مد و ترند عمل می کند. از نظر مطالعات رسانه ای، این وضعیت بازتاب گذار از ارتباط زمان محور به ارتباط مکان محور در قالب نظری هارولد اینیس است.
این مطلب سایت شیک را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب